02.05 Η οικονομική ζωή (14/11/2023)

Η οικονομία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας βασίζονταν κυρίως στα αγροτικά προϊόντα (σιτάρι, κριθάρι, βαμβάκι, καπνός, λάδι, σταφίδα).

Οι υπόδουλοι Έλληνες προσπαθούσαν με κόπο να επιβιώσουν από τις μικρές ιδιοκτησίες τους και τα χρέη προς τους τσιφλικάδες (μεγαλογαιοκτήμονες). Οι κτηνοτρόφοι ήταν συνήθως νομάδες και πρόσφεραν μαζί με τους αγρότες πρώτες ύλες στη βιοτεχνία για την παραγωγή νημάτων και υφαντών.

Αν παρ' όλα αυτά τους περίσσευαν προϊόντα, τα πουλούσαν στις αγορές ή στο εξωτερικό.

Περισσότερα για τη ζωή των νομάδων και των αγροτών (κλικ)

Σοβαρό έσοδο για την Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν και η φορολογία των εμπόρων του εξωτερικού, που περνούσαν από το έδαφός της για να μεταφέρουν προϊόντα από την Κίνα και την Ινδία. Με τις γεωγραφικές ανακαλύψεις όμως οι χερσαίοι εμπορικοί δρόμοι έδωσαν τη θέση τους στους θαλάσσιους και ένα σοβαρό έσοδο για την οικονομία των Τούρκων χάθηκε.

Ταυτόχρονα οι στρατιωτικές τους ήττες από τους Αυστριακούς και Ρώσους τους οδήγησαν στις ταπεινωτικές συνθήκες του Κάρλοβιτς (1699) και του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774). Με αυτές τις συνθήκες οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις μπορούσαν να επεμβαίνουν στα εσωτερικά ζητήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ανάλογο ήταν και το χτύπημα που δόθηκε στην οικονομία της από τις διομολογήσεις. Αυτές ήταν εμπορικές συμφωνίες που έκαναν οι δυτικές χώρες με τους Οθωμανούς Σουλτάνους για την προστασία των υπηκόων τους από τους φόρους. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να υποτιμηθεί το οθωμανικό νόμισμα.

Έλληνας έμποροςΟι παραπάνω συμφωνίες  ευνόησαν το ελληνικό εμπόριο και τη ναυσιπλοΐα, αφού έδωσαν τη δυνατότητα στους Έλληνες να υψώνουν στα καράβια τους τις σημαίες δυτικοευρωπαϊκών χωρών. Οι Έλληνες επέκτειναν τις εμπορικές τους δραστηριότητες στην κεντρική και δυτική Ευρώπη. Εκεί δημιούργησαν ισχυρές παροικίες και ανέλαβαν μεγάλο μέρος του εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου της Δύσης με την Ανατολή, κερδίζοντας πολλά πλούτη.

Εκτός από τα πλούτη έφταναν στις υπόδουλες περιοχές όμως και οι επαναστατικές ιδέες του Διαφωτισμού.

Η ανάπτυξη της ναυτιλίας δημιούργησε έναν αξιόλογο ελληνικό εμπορικό στόλο, με πληρώματα έμπειρα στη ναυσιπλοΐα αλλά και στην αντιμετώπιση των πειρατών. Μεγάλες πόλεις, όπως η Κοζάνη, η Μοσχόπολη, τα Ιωάννινα, η Θεσσαλονίκη αλλά και νησιά, όπως η Χίος, η Ύδρα και τα Ψαρά, έγιναν σημαντικά κέντρα του ελληνικού εμπορίου.

Η οικονομική άνθηση, ο πολυάριθμος εμπορικός στόλος και οι εύπορες παροικίες του εξωτερικού βελτίωσαν τη θέση των Ελλήνων, παραμονές της Μεγάλης Επανάστασης του 1821. Από αυτούς λοιπόν τους πλούσιους εμπόρους αναδείχθηκαν εκείνοι που πρωταγωνίστησαν αργότερα στον ξεσηκωμό του γένους μαζί με τους υπόλοιπους παραδοσιακούς ηγέτες του υπόδουλου ελληνισμού.

02.05 Η οικονομική ζωή

Νομάδες : Αποκαλούνται οι πληθυσμοί που δεν είναι μόνιμα εγκατεστημένοι σε έναν τόπο, αλλά μετακινούνται διαρκώς για την επιβίωση τους.

Υποτίμηση νομίσματος : Η μείωση της αξίας ενός νομίσματος.

Συνθήκη : Γραπτή συμφωνία ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα κράτη, που ρυθμίζει τις μεταξύ τους σχέσεις, συνήθως μετά από πόλεμο.

Παροικία : Η εγκατάσταση ανθρώπων και η συγκρότηση κοινότητας σε ένα ξένο κράτος.

1. Εμπορικές συναλλαγές

«4 Αυγούστου 1695. Ο Ιωάννης Πέγιος από την Καστοριά γράφει "...σου έστειλα με το γαλλικό καράβι 68 μικρά δέματα κερί, 46 σακιά μαλλί και με το σημερινό 20 μικρά δέματα κερί, καλά προφυλαγμένα, και 18 σακιά μαλλί και είναι όλο το κερί 88 μικρά δέματα και όλο το μαλλί 64 σακιά και να τα πουλήσεις στην πιο καλή τιμή. Μάθε πως με τον πατέρα σου είμαστε τσακωμένοι και πιστεύω πως έστειλε να μου κατασχέσουν μέρος της περιουσίας και να με ντροπιάσει και μην βάλεις στο μυαλό σου ότι δεν έχω διαφορά με αυτόν, παρά έκαμε συντροφιά με άλλους φίλους και μου το έκαμαν αυτό σήμερα"».

Κωνσταντίνου Δ. Μέρτζιου, Μνημεία μακεδονικής ιστορίας, έκδοση, Θεσσαλονίκη 2007, σ. 211.

(Απόδοση στα νέα ελληνικά)

2. Συμφωνία μίσθωσης εμπορικού πλοίου

«Ναυλοσύμφωνο, 10 Οκτωβρίου 1502.
Ο κυρ Αντώνης ο Αντίππας ο καραβοκύρης, πάνω στο καράβι μου διαβεβαιώνω ότι συμφώνησα με τον υποφαινόμενο έμπορο Καλογιάννη τον Αβράμη του σεβαστού Εμμανουήλ να ναυλώσω το καράβι αυτό και δεσμεύομαι ότι θα είναι έτοιμο, επανδρωμένο με άξιους ναύτες για να κάνουν το ταξίδι αυτό, αν θέλει ο Θεός στους συμφωνημένους τόπους.».

Εμμανουήλ Τοξότης Νοτάριος Κερκύρας. Πράξεις (1500-1503), επιμέλεια Ελένη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη & Γιάννης Κ. Μαυρομάτης, Κέρκυρα 2007, σ. 160.

(Απόδοση στα νέα ελληνικά)

Τα Αμπελάκια

ΑμπελάκιαΤα Αμπελάκια είναι μια κοινότητα στο νομό Λάρισας, στις πλαγιές του βουνού 'Οσσα. Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, κυρίως λόγω της νηματουργίας, της επεξεργασίας δηλαδή του βαμβακιού και της μετατροπής του σε νήμα. Την ίδια περίοδο στα Αμπελάκια κατοικούσαν 6.000 περίπου Έλληνες. Εκεί, το 1778 δημιουργήθηκε ο πρώτος συνεταιρισμός στον κόσμο, με την ονομασία «Κοινή Συντροφία και Αδελφότης των Αμπελακίων», που ασχολείτο με την παραγωγή, επεξεργασία, βαφή και εμπορία κόκκινων νημάτων.

• Ποιοι υπήρξαν οι λόγοι της μεγάλης ανάπτυξης που γνώρισε η ελληνική ναυτιλία κατά τον 18^ο αιώνα;

• Ποια ήταν τα πιο συνηθισμένα επαγγέλματα των Ελλήνων κατά την Τουρκοκρατία με βάση τα κείμενα των δυο πηγών και τις εικόνες;