03.17 Ο Ιωάννης Καποδίστριας και το έργο του (16/04/2024)

Ο Ιωάννης Καποδίστριας καταγόταν από την Κέρκυρα. Διατέλεσε Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας μέχρι το 1822, οπότε και εγκαθίσταται στην Ελβετία. Εκλέχθηκε Κυβερνήτης της Ελλάδας από τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση που έγινε στην Τροιζήνα το 1827. Έφτασε στην πρωτεύουσα, το Ναύπλιο, στις 18 Ιανουαρίου 1828.

Η Ελλάδα ήταν μια κατεστραμμένη χώρα με εξαθλιωμένους κατοίκους, που μόλις έβγαινε τότε από έναν πολύχρονο αγώνα. Αυτής της χώρας ανέλαβε να διασφαλίσει σε διπλωματικό επίπεδο την ανεξαρτησία της και ταυτόχρονα να την οργανώσει σε σύγχρονο κράτος.

Περισσότερα για τον Ιωάννη Καποδίστρια ΕΔΩ

Ιωάννης Καποδίστριας

Αυγουστίνος Καποδίστριας

Ο Καποδίστριας από την πρώτη στιγμή προσπάθησε να φτιάξει την Ελλάδα οργανωμένο κράτος επιβάλλοντας αλλαγές :

• Στη Διοίκηση
• Στην Οικονομία
• Στη Γεωργία
• Στην Εκπαίδευση

• Συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες ο ίδιος.
• Ανέβαλε για 2 χρόνια την Δ΄ Εθνοσυνέλευση.

• Ίδρυσε την Εθνική Τράπεζα.
• Έκοψε νέο νόμισμα, τον Φοίνικα, αντικαθιστώντας τα τουρκικά γρόσια.
• Στις μέρες του αναπτύσσεται η ναυτιλία και το εμπόριο.

Ο Καποδίστριας πιστεύοντας ότι η ανάπτυξη της χώρας θα βασιστεί στη γεωργία :

• Ίδρυσε γεωργική σχολή για την εκπαίδευση των αγροτών.
• Εισήγαγε την καλλιέργεια της πατάτας.
• Στήριξε την παραγωγή μεταξιού.

Ένα από τα πρώτα πράγματα που έπρεπε να οργανωθούν ήταν η Εκπαίδευση των Ελλήνων. Γι' αυτό :

• Όρισε Επιτροπή για τη συγγραφή βιβλίων.
• Ίδρυσε τα Αλληλοδιδακτικά Σχολεία, όπου οι καλύτεροι μαθητές τω μεγάλων τάξεων μαθαίνουν στους μικρότερους (με τη βοήθεια των δασκάλων) γραφή και ανάγνωση.
• Ίδρυσε το πρώτο Γυμνάσιο.
• Στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας λειτούργησαν αλληλοδιδακτικά, ελληνικά και χειροτεχνικά σχολεία.
• Στην Αίγινα, επίσης, λειτούργησε και το Κεντρικό Σχολείο, όπου φοιτούσαν όσοι θα έκαναν ανώτερες σπουδές.

Το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο του Ναυπλίου (σήμερα Δημαρχείο)

Το Ορφανοτροφείο της Αίγινας

Η πινακίδα του Ορφανοτροφείου της Αίγινας

• Όταν ανέλαβε ο Καποδίστριας Κυβερνήτης της Ελλάδας, η χώρα δεν είχε ακόμα απελευθερωθεί και οι διαπραγματεύσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) συνεχίζονταν.
• Καθώς τα σύνορα του νέου κράτους δεν είχαν καθορισθεί ακόμα, προσπάθησε με το κύρος και την εμπειρία του στη διεθνή διπλωματία να κατοχυρώσει όσα περισσότερα εδάφη μπορούσε.
• Πρότεινε την ίδρυση ενός εντελώς ανεξάρτητου κράτους με δικό του ηγεμόνα σ' αντίθεση με τις σκέψεις των Μεγάλων Δυνάμεων για αυτονομία.
• Προσπάθησε να κρατήσει επαναστατημένη την Κρήτη και τη Στερεά, ώστε να περιληφθούν στο νέο κράτος.
• Οργάνωσε τακτικό στρατό.
• Γαλλικές δυνάμεις με αρχηγό τον Μαιζόν έδιωξαν τον Ιμπραήμ και τα στρατεύματά του από την Πελοπόννησο.
• Στις 12 Σεπτεμβρίου 1829 δόθηκε η τελευταία μάχη της Επανάστασης στην Πέτρα της Βοιωτίας. Εκεί ο Δημήτριος Υψηλάντης νίκησε τους Τούρκους και τους ανάγκασε να συνθηκολογήσουν. Έτσι η Στερεά Ελλάδα παραδόθηκε στους Έλληνες.

Νικόλαος Μαιζόν

Δημήτριος Υψηλάντης

Ο Καποδίστριας ήθελε να δημιουργήσει ένα νέο δυναμικό, ναυτικό και εμπορικό ελληνικό κράτος έξω από τον έλεγχο των Μεγάλων Δυνάμεων.

Η Αγγλία και η Γαλλία θεώρησαν ότι έτσι θίγονταν τα συμφέροντά τους και στη χειρότερη περίπτωση το νέο κράτος θα ήταν στην επιρροή της Ρωσίας.

Ταυτόχρονα με την πολιτική του θέλησε να βάλει τέλος στα τοπικιστικά, οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα των κοτζαμπάσηδων, Φαναριωτών και πλοιοκτητών, οι οποίοι και επεδίωκαν διατήρηση των προνομίων που είχαν από την περίοδο της τουρκοκρατίας αλλά και τη συμμετοχή τους στη νομή της εξουσίας.

Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω έφερε το τέλος του. Δολοφονήθηκε έξω από την Εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 από τον Γεώργιο και τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη. Στη χώρα επικράτησε αναρχία.

Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης

Γεώργιος Μαυρομιχάλης

Διον. Τσόκος : Η δολοφονία του Καποδίστρια

Χαρ. Παχής : Η δολοφονία του Καποδίστρια

03.17 Ιωάννης Καποδίστριας και το έργο του

Φοίνικας : Το πρώτο αργυρό νόμισμα του ελληνικού κράτους. Κόπηκε το 1828 στην Αίγινα, την πρώτη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, από τον Καποδίστρια.

Παραγωγή μεταξιού : Ονομάζεται μεταξοσκωληκοτροφία. Πρόκειται για εκτροφή μεταξοσκωλήκων, οι οποίοι παράγουν μετάξι που χρησιμοποιείται κυρίως στην υφαντική.

Κεντρικό Σχολείο : Σε αυτό φοιτούσαν μαθητές που θα ακολουθούσαν ανώτερες σπουδές.

1. Επιστολή του Ιωάννη Καποδίστρια προς τον Αδαμάντιο Κοραή, Αγκόνα, 2 Δεκεμβρίου 1827

«Να είσαι βέβαιος ότι πάω στην Ελλάδα με σκοπούς σαφείς οι οποίοι, εάν λάβουν τη βοήθεια των ομογενών μας και σε κάποιο βαθμό των περιστάσεων, μπορούν να αποδείξουν, ελπίζω, ορθή την καλή σου γνώμη για μένα. Σου εύχομαι λοιπόν, άνδρα σεβάσμιε, υγεία και μακροβιότητα για να κρίνεις τους σκοπούς μου αυτούς, και - τολμώ να πω - για να χαρείς τους καρπούς τους. Ωστόσο, πρόσφερε τη βοήθειά σου στα σχολεία, τα οποία εδρεύουν προσωρινά στην Τεργέστη, τη Βενετία και την Αγκώνα, προς όφελος των Ελληνοπαίδων, τα οποία έριξαν στα παράλια της Αδριατικής οι συμφορές της πατρίδας».

Αδαμάντιος Κοραής, Αλληλογραφία, επιμέλεια Κ.Θ. Δημαράς, τόμ. 6, Αθήνα 1984, σσ. 64-65.

(Απόδοση στα νέα ελληνικά)

2. Η αγροτική τάξη στο πρώτο ελληνικό κράτος

«Ο Έλληνας χωρικός που κάπως τα βολεύει διαθέτει συνήθως για να οργώσει τη γη ένα άροτρο και ένα "ζευγάρι" από βόδια, με μερικά γαϊδούρια για τη μεταφορά των προϊόντων από τα χωράφια του. Η μορφή του αρότρου αντιστοιχεί ακόμα και σήμερα ακριβώς με τις περιγραφές που έκανε ο Ησίοδος. Εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια τίποτα δεν άλλαξε. Είναι το σιδερένιο υνί που δεν σκίζει παρά την επιφάνεια της γης σε βάθος σχεδόν τριών δακτύλων. Για να χρησιμοποιηθεί το άροτρο χρειάζονται δυό βόδια. Αλλά η κατάσταση αθλιότητος που βρίσκονται οι Έλληνες χωρικοί εξ' αιτίας του πολέμου είναι τέτοια που κατά το θάνατο του Κυβερνήτη μονάχα το ένα τρίτο των αγροτών διαθέτανε ένα ζευγάρι».

Φρειδερίκου Τιρς, Η Ελλάδα τον Καποδίστρια, τόμ. 1, Αθήνα, χχ. σ. 290.

Καποδίστριας και Μέτερνιχ

Κλέμενς Φον Μέτερνιχ

Από τη διπλωματική καριέρα του Ιωάννη Καποδίστρια στην τσαρική αυλή, αλησμόνητες θα μείνουν οι αντιπαραθέσεις που είχε με τον Αυστριακό Καγκελάριο Μέτερνιχ. Ο Μέτερνιχ πάντοτε υποψιαζόταν τον Καποδίστρια για σχέσεις με ανατρεπτικά ευρωπαϊκά κινήματα. Έτσι, όταν εκείνος παραιτήθηκε από το αξίωμά του στα τέλη του 1822, ο Μέτερνιχ πίστεψε πως οι ιδέες του είχαν θριαμβεύσει. Δεν είχε αντιληφθεί πως οι περιστάσεις ήταν τελείως διαφορετικές από το συντηρητικό κλίμα της Ιερής Συμμαχίας.

• Ποιες ήταν οι πιο σημαντικές ενέργειες του Καποδίστρια την εποχή που ήταν κυβερνήτης της Ελλάδας;
• Με βάση την Πηγή 2, ποια ήταν η κατάσταση της γεωργίας την εποχή του Καποδίστρια;